روابط ايران و روسيه:
پس از آنكه در زمان نادرشاه افشار روسها مناطق مازندران و گيلان و ديگر نواحي شمالي ايران را تخليه كردند به علت آشفتگي اوضاع داخلي روسيه پس از مرگ پتر كبير تا روي كار آمدن كاترين دوم، برخورد نظامي‌شايان توجهي با ايران نداشتند و چيزي كه معلوم است اين است كه در زمان زنديه هم ايرانيان با قدرت در برابر ات مرزي روسها ايستادگي مي‌كردند.
در زمان كريم خان روابط ايران و روسيه بر اساس عهدنامة تجاري دوجانبه 1775 كه در زمان پتر كبير منعقد شده بود استوار بود، از اين زمان به بعد وقايع داخلي ايران موجب شد كه اين كشور از دنياي خارج مجزا و روابط آن با دولت باختري قطع گردد. ليكن دولت روسيه پيوسته با ايران روابط سياسي داشت و هر بار كه هرج و مرج و انقلابات داخلي به اين دولت فرصت مي‌داد بي درنگ مرزهاي شمالي ايران را مورد تحديد قرار مي‌داد و هر بار، قسمت كوچكي از خاك اين كشور را به بهانه اي مجزا كرد. از طرف ديگر درياي خزر زمينة مساعدي براي استقرار تجارت بين دو كشور فراهم كرده بود. بندر انزلي در ايران و هشتر خان در روسيه مهم ترين مراكز تجاري ايران و روسيه از راه درياي خزر بودند، اين بنادر كه در منتهي اليه راههاي كارواني ايران و هند قرار گرفته بودند و با وجود اغتشاش و هرج ومرج داخلي ايران مركز فعاليت شديدي گريد. جنگهاي داخلي ايران در حقيقت انعكاس بسيار خفيف و بي اهميتي در فعاليت تجاري اين بنادر داشت.[1]
در اين زمان همسايه شمالي ايران (روسيه)، بيشتر سرگرم رقابت با كشورهاي اروپايي و نبرد با عثماني بود. فرانسه كه با روسيه و اتريش درگير بود مي‌خواست ايران و عثماني را به هم نزديك و اين دو كشور مسلمان را عليه روسيه به جنگ وادار سازد، از همين رو پرسيمون، كشيش كه دررأس هيأت سياسي لوئي پانزدهم در سال 1751 به ايران و عثماني آمد تا اين هدف را تحقيق بخشد در آشوب قدرت نمائيها بين كريم خان دو مدعي ديگر او در آغاز كار آنها و با اينكه موفق به مذاكراتي هم با عليمردان خان، يكي از سه مدعي كه در اين زمان صدر اعظم ايران بود، شد ولي در نهايت نتيجه اي بدست نياورد و احتمال مي‌رود در آشوب هاي ايران به قتل رسيده باشد،اما از گزارشهاي باقيمانده از پرسيمون نشان مي‌دهد كه روسها پس از قتل نادرشاه از راه تجارت با قفقاز به تحكيم و توسعة نفوذ خود در ايالات اين منطقه پرداخته بودند و به تعبير پرسيمون با استفاده از جنگهاي داخلي ايران موفق شده بودند تجارت خارجي ايران را به خود اختصاص دهند. در نبردي كه بين عثماني و كريم خان بر سر مسأله بصره در گرفت روسها سفيري به دربار كريم خان فرستادند و پيشنهاد اتحاد عليه عثماني دادند. اين پيشنهاد در حالي بود كه روسها و عثمانيها نبردهاي شديدي را پشت سر گذاشته بودند و دولت عثماني هر بار امتيازات تازه اي به روسها داده بود. شبه جزيره كريمه را متصرف شده و حاكميت خوانين تا تار تحت الحماديه عثماني را پايان داده بود. كريم خان از اين پيشنهاد استقبال كرد، اما اجل مهلت نداد كه آن را عملي سازد.[2]
در سال 1197 / 1783 فرمانده روس و ينوويچ، پس از مدتي تفحص در سواحل درياي خزر در بندر انزلي و شهرهاي رشت، آمل، ساري و بار با چند كشتي وارد سواحل ايران در نزديكي اشرف شد. سفر وينوويچ به بهانه تجارت صورت گرفت، اما كشتيهاي جهانباني كه به نيابت عمومي‌خود ايالت مازندران را اداره مي‌كرد، تقاضاي قطعه اي زمين جهت احداث ساختماني براي استحكامات نظامي‌نمود فعاليت هاي اين هيأت در سواحل مازندران بنا بر خواسته آغامحمد خان قاجار و فرمان فتح علي خان جهانباني و سرداري حاجي آقا عمرنلو خنثي گرديد.[3]
در سال 1199 ق پوت كمين ژنرال روسي در اصفهان به حضور علي مراد خان زند رسيد و تقاضاي دولت روسيه را مبني بر انحصار تجارت در گيلان و مازندران و اجازة احداث به يك باب ساختمان در شهر در بندرها به اطلاع خان زند رساند. علي مراد خان به علت جنگهاي داخلي و آشفتگي اوضاع با اين درخواست موافقت كرد در همين زمان دولت فرانسه نيز نماينده اي به نام فريردوسووبوف به منظور جلوگيري از گسترش تجارت روسها در ايران به دربار فرستاد و با علي مراد خان به مذاكره پرداخت.[4]
از روابط ايران و روسيه در زمان علي مراد خان اطلاع چنداني در دست نيست.
[1] - هدايتي، هادي ، همان كتاب، ص247
[2] - مهدوي، عبدالرضا هوشنگ، همان كتاب، ص 186
[3] - ورهرام، غلام رضا، همان كتاب، ص 199
[4] - هدايتي، هادي، همان كتاب
اسکوپ ، مطالب مختلف علمی و سرگرمی روسيه ,زمان ,داخلي ,روسها ,عثماني ,روابط ,روابط ايران ,داخلي ايران ,شمالي ايران ,جنگهاي داخلي ,همان كتاب، ,جنگهاي داخلي ايران ,زمان نادرشاه افشا منبع
درباره این سایت